Van wie is de zorg? Is dat van de overheid, zorgaanbieders of verzekeraars? Of toch de samenleving? Eeuwenlang was de christelijke ‘caritas’ leidend, wat zien we daar nu nog van terug? We lijken gevangen te zijn in het zorgsysteem van marktwerking, maakbaarheid en beheersbaarheid. Is de zorg wel van ons? Tijdens het jaarcongres dachten we na en ontdekten we hoe we samen, inclusief kerk en samenleving, een nieuw verhaal voor de zorg maken.
Viering aan het begin van de dag
We begonnen het jaarcongres in alle rust. Met bezinning. Iepie Kroese en br. René Stockman gingen ons voor in een overdenking in het teken van de vraag: ‘Wie zorgt er voor jou?’ Of je nu geestelijk verzorger bent of bestuurder of op een andere manier er veel voor anderen bent, je kunt niet alleen maar geven. Je kunt niet alleen inspireren, je zult ook geïnspireerd moeten worden. Je kunt niet alleen anderen vertellen dat ze moeten rusten, je moet die ruimte zelf ook maken.
We lazen onder andere Marcus 6, waarin Jezus voordoet hoe het ook kan. Waar hij eerst nog iedereen helpt, trekt hij zich daarna terug. We maken onszelf misschien soms wijs dat we die tijd niet hebben, maar zelfs een kort moment van stilte of bezinning kan wonderen doen. En we kunnen het niet alleen. Net zoals ganzen in V-formatie tot 70% verder kunnen vliegen dan alleen, hebben ook wij elkaar nodig. Na deze rustige start werd het toch echt tijd om naar het rumoer van de grote zaal te gaan. Met een verzameling aan bekende en onbekende gezichten, mensen die voor het eerst waren of nog geen editie hadden gemist. Iedereen was op een bepaalde manier op zoek naar bezieling, inspiratie en goede ontmoetingen. Na een opening door dagvoorzitter en onze directeur Eunice van Zomeren, was het tijd voor de eerste hoofdspreker op het programma.
Maarten van Ooijen
“Aan welke kant sta je liever, die van de hulpverlener of de hulpvrager.”
Voormalig staatssecretaris Maarten van Ooijen daagde de zaal uit in een interactieve sessie, inclusief flip-over en prikkelende vragen. Want waarom zou je je tot een politicus keren voor een verhaal over bezieling en zingeving in de zorg? Zelf ervoer hij de meeste bezieling in het contact van mens tot mens. Maar zit hem die bezieling dan precies? Hij nam ons mee in zijn verhaal naar het boek dat hem op een andere manier liet kijken zijn eigen rol. Het “antigif voor zijn messiascomplex” als jonge en bevlogen bestuurder: Adam, van Henri Nouwen.
Het grote punt dat hij benadrukte is de uitdaging om het perspectief aan te kunnen nemen van degene die hulpeloos is. Kun je dat écht? En wat doet dat met je en de manier waarop je er voor die ander wil zijn? De zaal ging gretig in op zijn uitnodiging mee te associëren. Veel aanwezigen bleken door de tijd heen zowel de rol van zorggever te kennen als de rol van zorgvrager. Voor zichzelf of voor mensen die heel dichtbij stonden. Het is de uitdaging om altijd in staat te zijn het perspectief van de ander aan te kunnen nemen. Waar kan die bezieling dan plaatsvinden? “Op dezelfde plek waar je kan zegenen en gezegend kan zijn.”
Stef Groenewoud
‘Leg al je kaarten maar eens op tafel’
Professor Medische Ethiek Stef Groenewoud nam ons mee in het verhaal over “hoe dan wel?” Dat we terug moeten naar de medische grondsituatie: zorgend omzien naar de ander. Waar Waarde gedreven zorg jarenlang de discussie domineerde, is er een verschuiving nodig naar een Waardengedreven zorg. Ook benoemde hij het verschil tussen Poiesis en Praxis en de relatie tot het intrinsiek goede. Hij daagde de zaal uit met de uitnodiging om eens al je kaarten op tafel te leggen. Zo omarmt een ethiek van de zorg levensbeschouwing ín het plurale debat en is er ruimte voor moraal. Volgens Stef is zorg de praktijk waarin normativiteit besloten ligt. En in die praktijk kan (of moet zelfs) normativiteit ontdekt worden. Ook prikkelde hij met vragen als: ‘waar besteed je het zorgbudget aan?’ en in hoeverre is daarin plek voor een ethiek van de eindigheid?
Deelsessies ronde 1
Al met al genoeg denkstof, dus werd het tijd voor beweging en verdieping. De zaal stroomde leeg richting de deelsessies, om aansluitend het gesprek voort te zetten tijdens de lunch. Men kon kiezen tussen de volgende deelsessies in ronde 1:
- De toekomst voor geestelijke verzorging in de zorg, door Marc Rietveld
- De kracht van rituelen, door Elisabeth de Bruijn
- Bijdragen aan samenredzame buurten, vanuit een verbonden regiovisie door Gertjan Veening
- Het organiseren van werkgeluk, door Florentine Geluk
- Samen vorm geven aan Passende Zorg. Verbindend communiceren met cliënten en naasten, door Caroline Moerman
- Familie als bondgenoot, door Arie Kars en Haske van Loenen
- Van zorg naar bezorgd, door br. René Stockman
Omdat niemand fysiek bij alle sessies tegelijk aanwezig kon zijn, hebben we een overzichtspagina gemaakt waar je alle presentaties als pdf terug kunt vinden.
Ruth Peetoom
Een heleboel mentale problemen zijn maatschappelijke problemen die een medisch jasje hebben gekregen
Het middagprogramma werd afgetrapt door emeritus-predikant en voorzitter van de Nederlandse GGZ, Ruth Peetoom. Ze vertelde treffend hoe haar huisarts in een gesprek opmerkte dat een heleboel mensen die vroeger bij Ruth in het pastoraat zaten, nu voor dezelfde zaken in de spreekkamer terecht kwamen. Ze nam de zaal in vogelvlucht mee door cijfers en ontwikkelingen in het Nederlandse zorgstelsel en voorzag die ontwikkelingen van kritische kanttekeningen. Zo is het natuurlijk bijzonder dat je tegenwoordig voor bijna alle vormen van extra aandacht, bijvoorbeeld op school, een diagnose nodig hebt (diagnosefetisjisme kwam voorbij als term).
Dat zoveel mensen kampen met eenzaamheid en de hulpverlener, predikant of geestelijk verzorger vaak het enige menselijke contact is dat men heeft in een week. Dat de hooguit 7% mensen met zware psychische problemen er altijd zal zijn, maar dat er bij verreweg de grootste groep iets anders aan de hand is. De oorzaak hiervan kan deels gevonden worden in de ontkerkelijking. Nederland kampt met een zingevingsprobleem, citeert ze psychiater Rogier Hoenders. Ze pleitte ervoor om de vraag “wat is het allerbelangrijkste?” weer op de agenda te zetten. Dat we weer moeten ontdekken wat het betekent om een samen-leving te zijn. Dat kan in het heel klein. Zo gaf ze het voorbeeld van de vraag om katten te verzorgen die leidde tot een compleet netwerk aan buren rondom een alleenstaande vrouw. Maar ook een nieuwe rol voor de kerk, als docking station, waar je wordt opgeladen maar ook soms wordt geappelleerd. Dat samenlevingsvraagstuk vraagt om een samenlevingsgesprek.
Deelsessies ronde 2
In het middagprogramma was er opnieuw ruimte om in te zoomen tijdens een nieuwe ronde deelsessies. Zo kon men aansluiten bij de volgende onderwerpen:
- Een strategische verkenning van de impact van informele zorg, door Cornel Vader en Margreeth Bronsema
- Waardenkracht in de zorg, door Sander Balkenende en Jeroen Kooiman
- Opkomen voor zorgvragers die buiten de boot vallen, door Martijn van Leerdam
- De kracht van rituelen, door Elisabeth de Bruijn
- Samen vorm geven aan Passende Zorg. Verbindend communiceren met cliënten en naasten, door Caroline Moerman
- Familie als bondgenoot, door Arie Kars en Haske van Loenen
- Van zorg naar bezorgd, door br. René Stockman
Muzikale omlijsting van de dag
‘Geleerd met tegenslagen om te gaan bij Leger des Heils doordat ze me zagen als mens’
Anouk van de Kuilen verzorgde twee keer het muzikale intermezzo. Eunice van Zomeren had haar uitgenodigd na een prachtig optreden van Anouk tijdens het Kunst & Theater gala van het Leger des Heils in AFAS Live vorig jaar. Anouk deelde ook een stuk van haar verhaal, waarin ze benadrukte dat ze leerde met tegenslagen om te gaan bij het Leger des Heils doordat haar begeleiders haar zagen als mens en niet als een dossiernummer. Haar uitvoering van Birdies ‘People, help the People’ is ook te horen onder de aftermovie bovenaan deze pagina.
Dit is de tekst van het nummer:
God knows what is hiding in those weak and drunken hearts
Guess he kissed the girls and made them cry
Those hard-faced queens of misadventure
God knows what is hiding in those weak and sunken eyes
Fiery throngs of muted angels
Giving love but getting nothing back, oh
People help the people
And if you’re homesick, give me your hand and I’ll hold it
People help the people
Nothing will drag you down
Oh, and if I had a brain, oh, and if I had a brain
I’d be cold as a stone and rich as the fool
That turned all those good hearts away
God knows what is hiding in this world of little consequence
Behind the tears, inside the lies
A thousand slowly dying sunsets
God knows what is hiding in those weak and drunken hearts
Guess the loneliness came knocking
No one needs to be alone or sinking
People help the people
And if you’re homesick, give me your hand and I’ll hold it
People help the people
Nothing will drag you down
Oh, and if I had a brain, oh, and if I had a brain
I’d be cold as a stone and rich as the fool
That turned, all those good hearts away
We kijken terug op een inspirerend jaarcongres vol ontmoeting en bezieling. Een dag waarop geestelijk verzorgers, (zorg)bestuurders, professionals en andere belangstellenden uit ons netwerk vanuit het hele land samenkwamen om te reflecteren, inspiratie te ontvangen en de ander te zien.
